Toranchun Logo

Trống Taiko là loại trống như thế nào? 

Chiếc trống “Wadaiko”, hay còn được gọi tắt là Taiko, là một loại trống truyền thống của Nhật Bản. Chiếc trống taiko được xem là linh hồn của những lễ hội với âm thanh truyền cảm mạnh mẽ, làm rung động trái tim con người suốt chiều dài hàng nghìn năm lịch sử. Taiko đã thích nghi và phát triển nhanh trong môi trường văn hóa Nhật và cuối cùng trở thành một phần văn hóa Nhật. 

Trống Taiko là một phần không thể thiếu trong nghệ thuật biểu diễn Nhật Bản. Từ nghệ thuật biểu diễn cung đình cổ điển như nhã nhạc Gagaku, Nohgaku và Kabuki đến nghệ thuật biểu diễn địa phương  như các lễ hội.

Taiko trong nghệ thuật Nhã nhạc Gagaku

Lịch sử lâu đời của Taiko

Trống Nhật Bản Taiko được cho là xuất hiện từ thời kỳ Jomon như một phương tiện để truyền đạt thông tin. Mặc dù có sự khác biệt so với hình dáng hiện tại, chiếc trống được làm bằng đất nung bọc da đã được tìm thấy từ tàn tích và trong những ngôi mộ cổ có niên đại từ thời kỳ này.

Vào thời Trung cổ, do sự phát triển của lễ hội biểu diễn “Dengaku”, việc sử dụng trống để đệm nhạc cũng trở nên phổ biến hơn. Trong thời Chiến quốc, những tiếng trống mạnh mẽ, hào hùng còn được sử dụng để chỉ huy và giúp tăng nhuệ khí cho binh lính, dẫn đến sự ra đời của “Jinkaido”, tức trống quân đội.

Đến thời kỳ Edo, ngoài việc dùng trống để đệm cho các sự kiện và lễ hội, những người yêu thích Taiko đã tụ tập để cùng biểu diễn, từ đó xuất hiện các cuộc thi về nghệ thuật và kỹ năng đánh trống.

Sau Thế chiến II (1945), nhiều nhóm Taiko nghiệp dư bắt đầu phát triển và lan rộng

Năm 1970 đến 1990 ở Nhật Bản được xem như thời kỳ Phục hưng của trống Taiko.

Ngày nay, Taiko xuất hiện khắp nơi như trong lễ hội, các vở kịch Kabuki, kịch Noh và cả những màn trình diễn độc lập Kumi Daiko trên sân khấu.

Cấu tạo trống Taiko.

Cấu tạo của chúng rất đơn giản gồm thân gỗ và hai mặt trống được làm từ da bò kéo căng. Tất cả các loại trống của Nhật Bản đều được làm bằng da bò " Wagyu ".

Trong khi đó thì nguyên liệu để làm thân trống phải là những thân gỗ rỗng, có tuổi đời lâu năm và đường kính lớn. Trống Wadaiko thường được trình diễn với Kabuki và Noh - hai loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống của Nhật Bản. 

Những màn trình diễn trống Taiko thường mang tính chất mạnh mẽ, truyền tải và lan tỏa nhiệt huyết, năng lượng tới người thưởng thức. Thậm chí, những người biểu diễn trống Wadaiko còn được dạy rằng nhịp trống chính là nhịp trái tim, vì vậy phải thưởng thức chúng, trình diễn chúng bằng cả tâm hồn, bằng trái tim của mình.

Phân loại Taiko

  Gồm ba loại chính: Nagado Daiko, Shime Daiko và Okedo Daiko.

1. Nagado Daiko (Byou Uchi Daiko)

Nagado Daiko được biết đến rộng rãi nhất khi thường xuyên xuất hiện trong các lễ hội và nghi lễ tại đền chùa.Tên gọi của trống xuất phát từ việc nó có phần thân dài hơn so với đường kính mặt trống.Ngoài ra, Nagado Daiko còn có tên gọi khác là “Miya Daiko" vì thường được chơi ở các đền thờ, (“Miya” nghĩa là đền thờ).

Thân trống được làm bằng gỗ cứng và chắc như gỗ, hình dạng giống một thùng rượu. Khúc gỗ được khoét rỗng, phơi khô từ 3 đến 5 năm, sau đó căng lớp da bò lên trên và cố định bằng đinh tán.  

Đây là loại trống được tạo bởi một thân gỗ duy nhất liền khối rỗng ruột bên trong. Loại trống này sẽ hiếm có vì để tạo được một chiếc trống đủ chuẩn, gỗ làm trống Byou Uchi Daiko buộc phải lâu năm và phải có đường kính lớn. 

Đặc điểm của Nagado Daiko là âm thanh được cộng hưởng trong phần thân rỗng, vang rất xa. Vào thời Edo, nó được sử dụng như một chiếc trống để thông báo thời gian từ lâu đài hoặc được chơi trong các buổi đấu vật Sumo hay kịch Kabuki.

Trong các loại trống hiện nay, Nagado Daiko được sử dụng khi cần thể hiện sự mạnh mẽ, hào hùng.

Chiếc trống Nagoya Adaiko cao 2,4 mét, đường kính 2,4 mét, nặng 3 tấn và điều đặc biệt là nó làm từ một thân cây 1.200 năm tuổi. Ở Nhật, những chiếc trống như vậy có thể coi là bảo vật.

Nagado Daiko

2. Shime Daiko.

Shime Daiko là một loại trống nhỏ hơn và có âm vực cao hơn so với Nagado Daiko. Điều này một phần là do kích thước của nó, phần là do phương pháp chế tác khác nhau. Hai mặt của trống đều là da bò, được bọc qua một vòng kim loại sau đó xâu lại với nhau bằng dây. Âm thanh của trống cao và nhẹ hơn Nagado Daiko, thường xuất hiện trong Nagauta (loại nhạc truyền thống chơi bằng đàn Shamisen trong kịch Kabuki) hay kịch Noh.

Shime Daiko

3. Okedo Daiko( Tsukushime Daiko)

Khác với Nagado Daiko, thân trống được làm bằng cách ghép các tấm gỗ dài lại với nhau.Loại gỗ thường được sử dụng là gỗ cây tuyết tùng (Sugi).

Trống có thiết kế dây nhưng lớn hơn và khá nhẹ nên thường được đeo lên vai. Vì vậy người chơi trống tự do di chuyển, vừa nhảy múa vừa chơi trống.

Bên cạnh đó còn nhiều loại trống khác, trong đó có những Taiko với đường kính lên tới gần 2m được gọi là “Odaiko”, không chỉ dùng trong biểu diễn mà còn được đặt tại các đền thờ như một vật trưng bày linh thiêng.

 Okedo taiko ban đầu lớn và được gắn trên một giá đỡ tương tự như odaiko, được chơi bằng bachi (dù trống) cụ thể để tạo ra âm thanh vỗ độc đáo.

Okedo Daiko có ba loại gồm: 

Ojime Okedo taiko: Lớn nhất của taiko okedo, chơi như một Odaiko. Kích thước của taiko này có thể dao động từ đường kính 63cm-90cm và chiều dài 90cm - 150cm. Chúng có thể đạt được âm thanh tương tự như odaiko nhưng có tùy chọn điều chỉnh nhạc cụ bằng dây. 

Eitetsu Okedo Taiko: do Eitetsu Hayashi tạo ra, được phát triển để chơi Okedo với các loại trống khác nhau, thu hẹp khoảng cách giữa Nagado Taiko và Shime Taiko với kích thước lớn nhưng khả năng điều chỉnh bằng dây của nó. Những Taiko này đang dần trở thành một phần lớn hơn của tiết mục Kumidaiko.

Katsugi Okedo Taiko có cùng kích thước với Eitetsu Okedo Taiko, đo ở chiều dài cơ thể tiêu chuẩn được chấp nhận là 54 cm nhưng có đường kính từ 39 cm đến 102 cm. Katsugi Okedo là Taiko di động nhất do sự tự do di chuyển.

Trống Odaiko có kích thước dao động từ 90cm-120cm, có những Odaiko lớn hơn nhiều được tạo ra để tồn tại thường cho các mục đích nghi lễ. Trống Odaiko được chơi theo chiều ngang trên giá đỡ cao, chiều cao của giá đỡ có chiều dài thay đổi nhưng thường nằm trong khoảng 114cm-156cm , cho phép hai người chơi chơi Odaiko cùng một lúc. 

Odaiko: Kích thước lớn của Odaiko tạo ra âm thanh rất mạnh mẽ, sâu lắng và vang dội, có thể bổ sung rất nhiều cho một bản hòa tấu Kumidaiko. Trong các buổi biểu diễn Kumidaiko tiêu chuẩn, Odaiko vừa đóng vai trò đệm đàn vừa đóng vai trò nghệ sĩ độc tấu. Nhịp điệu trên Odaiko đơn giản hơn so với Nagado Taiko, nhưng các cú đánh và âm thanh của Odaiko có cường độ lớn hơn; hoàn hảo cho các tần số thấp nhất mong muốn trong Kumidaiko cũng như tiếng Rumble cộng hưởng xuyên thấu trong các thể loại khác. 

Trống Odaiko là một nhạc cụ rất lớn nên rất khó vận chuyển và di chuyển trên sân khấu.

Điệu múa Shishi Odori (điệu múa của loài nai) tại lễ hội Kitakami Michinoku Geino Matsuri, tỉnh Iwate

5. Nguyên tắc khi chơi trống Taiko.

Với nhịp trống nhanh, mạnh, vang, người chơi trống được chỉ dạy chơi theo cả trái tim và nhiệt huyết của mình. Họ cần thực hành 4 nguyên tắc mà là: Thái độ, Kỹ thuật, Kata (theo mẫu) và Ki (năng lượng).

Thái độ – Có nghĩa là hoàn toàn chú ý và đặc trưng bởi sự khiêm tốn và tôn trọng;

Ki – Năng lượng – Năng lượng trong cơ thể và năng lượng chảy qua mọi thứ. Nguyên tắc này cũng được liên kết với võ thuật, nó liên quan đến việc kết nối với năng lượng nhận được khi chơi Taiko;

Kata – Hình thức, liên quan đến vị trí cơ thể của bạn và tư thế có thể thể hiện mong muốn và ý định của bạn. Hình thức liên quan đến sức mạnh, cần thiết để đạt được độ chính xác, tính biểu cảm và sự kết nối của nó với âm nhạc;

Kỹ thuật – Nguyên lý cuối cùng của Taiko là kỹ thuật âm nhạc. Kỹ thuật này liên quan đến việc điều khiển trống, để đánh trống đúng cách. 

Tư thế đứng khi đánh trống Taiko là hai chân dang rộng hơn vai, uốn cong đầu gối một chút, dồn hết sức mạnh cơ thể vào tay rồi đánh trống một cách mạnh mẽ và dứt khoát. Sau đó, người đánh sẽ la to “ha” và đánh khởi màn bằng một tay thật khí thế. Tiếp theo, người đánh sẽ phối hợp với nhịp điệu của người chỉ huy để cùng tạo ra một bản giao hưởng bằng trống thật chuẩn mực.

6. Ý nghĩa của trống Taiko trong văn hóa truyền thống của người Nhật.

Đối với văn hoá truyền thống như nhã nhạc Gagaku, có hai loại Taiko được sử dụng, một cho dàn nhạc hòa tấu và một cho khiêu vũ. Taiko được đặt trước sân khấu, và cứ mỗi khi kết thúc một phân đoạn của buổi diễn, trống Taiko sẽ được gõ một nhịp. 

Với loại hình nghệ thuật Kabuki và Kyogen, Taiko được sử dụng để tạo nên các hiệu ứng âm thanh cho vở kịch. Âm thanh tạo ra bởi những chiếc dùi trống thon dài nghe như tiếng hạt mưa rớt trên mái nhà, hay tiếng “ton, ton” nhẹ nhàng của những bông tuyết phát ra từ đầu dùi trống được bọc vải. Thậm chí, nó cũng dùng để diễn tả những âm thanh trừu tượng như âm thanh khi một hồn ma xuất hiện…

Taiko trong xã hội hiện đại

Trống Taiko chứa ý nghĩa văn hóa, lịch sử độc đáo. Ngoài ra, Taiko còn mang giá trị tuyệt vời về mặt tinh thần nên người dân Nhật Bản vẫn luôn cố gắng gìn giữ, phát triển cho đến ngày hôm nay. 

Ngoài các hiệp hội bảo tồn âm nhạc, số lượng các nhóm trống chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư, câu lạc bộ Taiko tại trường học cũng ngày càng tăng dần.Nhiều trường tiểu học, nhà trẻ và trường mẫu giáo cũng đưa trống Taiko vào giảng dạy, không chỉ giúp trẻ tìm hiểu về nhạc cụ mà thông qua đó khám phá lịch sử và nét đẹp truyền thống của Nhật Bản.

Lợi ích của việc chơi trống Taiko:

Thể hiện sức mạnh của sự đoàn kết: Phong cách chủ đạo của Taiko là biểu diễn theo nhóm. Đó là sự kết hợp âm thanh và kết nối với đồng đội. Khi cả nhóm cùng tham gia biểu diễn, tạo nên âm thành đặc biệt với tinh thần được dâng cao.

Giảm stress và tăng cường sức khỏe: Đánh trống với tất cả sức mạnh sẽ giúp giải tỏa căng thẳng. Không chỉ là một động tác đánh tay mà Taiko còn là một bài tập toàn thân. Phương pháp đánh trống của Nhật Bản sẽ yêu cầu sự vận động uyển chuyển của toàn bộ cơ thể, do đó hữu ích cho việc rèn luyện cơ thể của trẻ em lẫn người lớn, hỗ trợ ngăn ngừa thoái hóa cột sống và đau mỏi vai gáy.

Với những nét văn hoá nghệ thuật tưởng chừng như đối lập khi Trà đạo với những chén trà mang đầy hơi thở triết lý đến nghệ thuật bonsai đều mang cái tĩnh lặng trong tâm hồn, gợi nên cảm giác nhẹ nhàng tinh tế và sâu lắng. Nhưng bên cạnh đó tiếng trống Taiko lại khác: Nó mạnh mẽ, dồn dập, làm người nghe cảm thấy tim đập nhanh, rất phấn khích và tráng khí ngút trời. tạo nên sự đối lập thú vị trong con người Nhật Bản

Taiko đã trở thành nhịp đập trái tim của Nhật Bản, là giai điệu ngân vang trong suốt chiều dài lịch sử xứ Phù Tang. Taiko mang theo tiềm năng vô hạn, giúp mọi người xích lại gần nhau. Trống Taiko không chỉ tạo nên màu sắc cho lễ hội, các nghi thức tôn giáo mà còn tạo nên những giá trị tinh thần, là tinh hoa văn hóa Nhật Bản, là niềm tự hào của người dân Nhật.