Toranchun Logo

Lịch sử Hoàng Thành Thăng Long.

Khu vực Thành cổ Hà Nội.

Hoàng thành Thăng Long là một quần thể các công trình kiến ​​trúc mang tính lịch sử của triều đình nằm ở trung tâm thủ đô Hà Nội, Việt Nam. Nó còn được gọi là Thành Hà Nội. 

Thành Hà Nội là nơi ở cũ của các vị vua Việt Nam có từ thời 'Đại Việt', thời kỳ của các triều đại Việt Nam vĩ đại khi thành phố được gọi là Thăng Long. Thành được nhà Lý xây dựng vào năm 1010 sau Công nguyên và vẫn là nơi đặt trụ sở của triều đình Việt Nam cho đến năm 1810, khi Huế trở thành thủ đô. Các cung điện hoàng gia và các công trình kiến ​​trúc khác phần lớn đã bị thực dân Pháp phá hủy vào cuối thế kỷ 19.  

Cuộc khai quật đã được tiến hành vào ngày 17 tháng 12 năm 2002 tại 18 Hoàng Diệu, bắt đầu từ diện tích 2.000m2 lên đến gần 20.000m2. Những dấu tích lịch sử của Hoàng thành Thăng Long trải dài 13 thế kỷ từ từ hiện ra.

Khởi đầu từ thời Tiền Thăng Long (An Nam đô hộ phủ thế kỷ thứ 7) đến thời Đinh – Tiền Lê, phát triển rực rỡ dưới các thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn, đây là một công trình kiến trúc đồ sộ, được các vua xây dựng trong các thời kỳ và trải qua nhiều giai đoạn lịch sử. Chính vì vậy Hoàng thành Thăng Long trở thành một trong những di tích quan trọng nhất trong hệ thống di tích Việt Nam.

Năm 1010, Đại La (nay là Hà Nội) với vị thế “rồng cuộn, hổ ngồi”, được vua Lý Thái Tổ nhà Lý (1009 – 1225) chọn làm kinh đô mới của đất nước. Sau khi dời đô không lâu, Hoàng thành Thăng Long được xây dựng và hoàn thành vào đầu năm 1011.

Tượng đài Lý Thái Tổ

Đến thời Trần (1226-1400) và thời Lê sơ (1428-1527), Kinh thành tiếp tục được sử dụng dựa trên sự kế tục của thời Lý tiếp tục xây dựng những kiến ​​trúc mới.

Hoàng thành Thăng Long đã bị tàn phá nặng nề bởi các cuộc chiến tranh thời Mạc (1527-1592) và thời Lê (1593-1789).

Sau đó, vua Quang Trung (Triều Tây Sơn) (1778 – 1802) dời đô vào Phú Xuân (nay là Huế), Thăng Long không còn là kinh đô cho đến cuối thời Nguyễn.

Đời nhà Nguyễn (1802-1945), vua Minh Mạng là người đổi tên Thăng Long thành Hà Nội, như cách gọi ngày nay.

Hoàng Thành Thăng Long với Kiến trúc “Tam thành” được định hình rõ nét dưới thời Lý. Thành trong cùng gọi là Tử Cấm Thành, là nơi ở của vua. Thành giữa là Hoàng thành (hay Hoàng thành), nơi làm việc của vua và triều đình. Thành ngoài cùng là thành Đại La, là nơi ở của quan lại, thái tử, công chúa, hoàng tộc và nhân dân.

Dưới thời nhà Lý, nhiều công trình quan trọng được xây dựng như Văn Miếu, Quốc học đường ở khu vực Thái Hồ, tháp Báo Thiên, chùa Báo Thiên… Phật giáo cũng thịnh hành trong kinh thành với nhiều chùa chiền, trong đó có chùa Vạn Tuế, Xây dựng chùa Diên Hựu, Ngọc Hồ. Thăng Long không chỉ trở thành trung tâm chính trị, hành chính, quân sự mà còn là trung tâm kinh tế, văn hóa lớn của cả nước.

Dưới thời nhà Trần (1226 – 1400): Kinh thành dưới thời Trần về cơ bản không khác nhiều so với thời Lý với 61 phường, bao gồm các phường thủ công, thương nghiệp và nông nghiệp. Hoàng tộc và quan lại nhà Trần cũng xây dựng cung điện trong Hoàng thành. Năm 1243, vua Trần Thái Tông cho trùng tu Văn Miếu và lấy làm nơi giáo dục con em của tầng lớp quý tộc, sĩ phu trong nước vào năm 1253. Nho giáo cũng được triều đình nhà Trần coi trọng hơn. Phật giáo vẫn thịnh hành nhưng không ở vị trí tối cao như dưới thời Lý.

Thời Lê sơ (1428 – 1527) Kinh thành tiếp tục được sử dụng và tu bổ. Kiến trúc mới đã được giữ trên tòa nhà. Thời Mạc (1527 – 1592), nhà Lê (1593 – 1789) và nhà Tây Sơn (1778 – 1802). 

Năm 1802, Nguyễn Ánh đánh bại Tây Sơn. Ông lên ngôi vua, hiệu là Gia Long, vị vua đầu tiên của nhà Nguyễn. Vua sau đổi Thăng Long thành Bắc Thành được quyền bổ nhiệm, bãi nhiệm quan lại, xét xử kiện tụng. 

Vua Gia Long ra lệnh phá bỏ Cấm thành Thăng Long và xây dựng lại một tòa thành mới hình vuông, mô phỏng theo kiểu Vauban của Pháp. Đây là kiểu kiến trúc do kiến trúc sư người pháp dưới thời Louis XIV với tên đầy đủ là Sébastien Le Prestre de Vauban (1633 – 1707). Các thành đều được xây dựng theo chuẩn kiến trúc Vauban, tùy theo địa thế rộng hẹp mà chu vi có thể 200, 300 trượng, hoặc có thể lên đến 1000 trượng. Tuy nhiên, chiều cao của thành không được vượt quá 1 trượng. Thành có hào bao bọc xung quanh, chiều rộng của hào chỉ từ 4 đến 5 trượng. Thành có thể được đắp bằng gạch hoặc đá, nền lát đá Thanh và đều có bốn cửa: Trước, sau, tả và hữu.

Thành Hà Nội được vua Gia Long cho xây đắp theo kiểu Vauban vào năm 1803, có hào sâu bao quanh. Kinh thành mở 5 cửa theo hướng Đông, Tây, Bắc, Tây Nam và Đông Nam.

Năm 1831, vua Minh Mạng thực hiện một cuộc cải cách hành chính quy mô lớn. Kinh thành phía Bắc, trong đó có Hoàng thành Thăng Long được đặt tên là tỉnh Hà Nội. Quy mô của thành cũng được rút ngắn lại cho phù hợp với quy định của tỉnh dưới triều vua Minh Mạng.

<Sự tồn tại của tỉnh Hà Nội đã thay đổi khi nhà Nguyễn chính thức nhượng Hà Nội cho Pháp vào năm 1888, Hà Nội sau đó trở thành thành phố. Vì vậy, mặc dù Huế là kinh đô nhưng Thăng Long vẫn tồn tại với tư cách là một trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế - xã hội lớn dưới triều Nguyễn.

Từ cuối thế kỷ 19 đến nay, các cung điện và dinh thự Hoàng thành phần lớn đã bị phá hủy với sự biến động của cuộc chinh phục Hà Nội của Pháp. Hà Nội được chọn làm thủ đô của Liên bang Đông Dương thuộc Pháp và Hoàng Thành Thăng Long đã bị phá bỏ cho Quân đội Pháp khi toàn bộ Đông Dương bị Pháp tiếp quản.

Trong Chiến tranh Việt Nam, Chiến tranh chống Mỹ năm 1954, Thành cổ trở thành trụ sở Bộ Quốc phòng. Bộ chỉ huy quân sự của Bắc Việt dưới quyền Tướng Giáp đã đặt trụ sở chính tại tòa thành trong một tòa nhà được gọi là D67. Một đường hầm dưới lòng đất cho phép quân đội chạy trốn trong trường hợp bị đột kích. Công trình xây dựng tòa nhà Quốc hội năm 2003 đã phát hiện ra phần lớn tàn tích của tòa thành có từ thời Thăng Long, một số trong số đó hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. 

Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá khi nào?

<Di tích Hoàng thành Thăng Long có những giá trị to lớn trên mọi phương diện như: 

Thứ nhất, Di tích Hoàng thành Thăng Long trải dài liên tục từ thế kỷ 13 (thế kỷ VII đến nay) trên một khu đất không rộng, lưu giữ những gì còn sót lại của một trung tâm quyền và văn hóa. Trong đó, suốt 800 năm liên tục (từ thế kỷ 11 thời Lê đến thế kỷ 18 thời Lê), phế tích Thăng Long là trung tâm chính trị, hành chính của Việt Nam ở Đông Nam Á. Đặc điểm này là duy nhất trong lịch sử phát triển của các thành cổ trên thế giới.

<Thứ hai, Hoàng thành Thăng Long là trung tâm văn hoá, chính trị, nơi tập trung các giá trị văn hóa, lịch sử dân tộc Việt Nam. Là nơi do triều đình quản lý, nơi các triều đại tổ chức các nghi lễ chính trị, văn hóa và tôn giáo. Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy nhiều cung điện có quy mô lớn. Di tích là nơi tập trung những tinh hoa của một thời đại văn hiến của một dân tộc.

Thứ ba, vua Lý Thái Tổ cho rằng thành Thăng Long là “giữa trời đất”, “ở giữa nam bắc, đông tây”, và là “vùng đất gần sông và núi”. Do đó, Thăng Long là trung tâm của đồng bằng sông Hồng, cái nôi của nền văn minh trồng lúa nước có tưới tiêu của Việt Nam, là trục đường chính của hệ thống giao thông vận tải trong nước và quốc tế dọc sông Hồng. Nhờ đó, Thăng Long giao lưu được với nhiều nước. Nhiều di vật đã được tìm thấy từ Tây Á, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, v.v.

Với những giá trị to lớn đó, Ngày 1/8/2010, Hoàng thành Thăng Long đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới, còn gọi là  là “Khu trung tâm của Hoàng thành Thăng Long Hà Nội”. Nơi đây đáp ứng các tiêu chí:

<Tiêu chí (ii):  Khu trung tâm của Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là nơi chứng kiến ​​sự gặp gỡ của các ảnh hưởng chủ yếu đến từ Trung Quốc ở phía Bắc và Vương quốc Chăm Pa ở phía Nam. Nó thể hiện một tập hợp các giao lưu liên văn hóa đã hình thành nên một nền văn hóa độc đáo ở hạ lưu Thung lũng sông Hồng.

Tiêu chí (iii):  Khu trung tâm của Hoàng thành Thăng Long là minh chứng cho truyền thống văn hóa lâu đời của các cư dân Việt sinh sống ở đồng bằng và hạ lưu sông Hồng. Đó là một vị trí quyền lực liên tục từ thế kỷ thứ 7 cho đến ngày nay.

Tiêu chí (vi): Hoàng Thành Thăng Long, Hà Nội với chức năng chính trị và vai trò biểu tượng, gắn liền trực tiếp với nhiều sự kiện văn hóa, lịch sử quan trọng, là biểu hiện nghệ thuật hàng đầu và các tư tưởng đạo đức, triết học, tôn giáo. Sự nối tiếp của các sự kiện này đánh dấu quá trình hình thành và phát triển của một quốc gia độc lập trong hơn một nghìn năm, bao gồm cả thời kỳ thuộc địa và hai cuộc Chiến tranh giành độc lập, thống nhất đương đại của Việt Nam.

Tổng quan Hoàng thành Thăng Long

Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội có tổng diện tích 18.395m2, gồm 2 phần chính:

• Khu khảo cổ học 18 Hoàng Diệu.

• Khu trung tâm, bao gồm: Cột Cờ (Kỳ Đài), Nam Môn (Đoan Môn), Điện Kính Thiên, Chùa Công Chúa (Hậu Lâu) và Bắc Môn (Bắc Môn).

Hoàng thành Hà Nội tọa lạc tại 19C Hoàng Diệu, quận Ba Đình, ngay trung tâm Hà Nội. Nó được bao quanh bởi:

Phía Bắc: Đường Phan Đình Phùng

Phía Tây: Đường Hoàng Diệu

Phía Nam: Đường Điện Biên Phủ

Phía Đông: Đường Nguyễn Tri Phương

Khu khảo cổ học 18 Hoàng Diệu:

Có những phế tích Thành Thăng Long được phát hiện tại nơi đây. Phế tích đầu tiên vào năm 1467 tại điện Tần Tiên thời Lê sơ là những bậc thang và tay vịn bằng đá có chạm khắc hình rồng. Cổng Đoan Môn là cổng phía Nam của thành Thăng Long. Cửa Bắc và Kỳ đài (còn gọi là Cột Cờ) là phế tích của thành Hà Nội từ thời Nguyễn. Một số kiến ​​trúc quân sự của Pháp vẫn còn, chẳng hạn như Văn phòng Hướng dẫn Pháo binh từ cuối thế kỷ 19. Do chiến tranh và sự tàn phá của con người, di tích trong khuôn viên của Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội không còn nhiều.

Tính đến tháng 12/2009, trong tổng diện tích khai quật 33.000m2, các nhà khảo cổ học đã bước đầu xác định được 168 di tích bao gồm: 95 dấu tích nền móng kiến trúc, 16 di tích móng tường bao, 24 giếng nước và 33 cống nước.

Văn hóa sâu nhất dấu tích kiến trúc và di vật của thành Đại La, gồm di tích bó nền, móng trụ, cống thoát nước, 3 giếng nước cùng các loại gạch ngói màu xám, trong đó có gạch "Giang Tây quân", đầu ngói ống với những trang trí đặc trưng thời Đường. Trên lớp di tích thành Đại La là lớp di tích Lý, trong đó có giếng nước Đại La, bên trên có hàng gạch màu đỏ thời Lý, chứng tỏ nhà Lý đã xây dựng thành Thăng Long tại thành Đại La và lúc đầu có sử dụng một số kiến trúc của Đại La.